Διαταραχές λόγου στα παιδιά

Διαταραχές λόγου στα παιδιά

Οι διαταραχές του λόγου εκδηλώνονται περισσότερο με τις παρακάτω μορφές:

• Καθυστέρηση λόγου – Επιβράδυνση της γλωσσικής εξέλιξης
• Τραυλισμός
• Δυσγραμματισμός
• Δυσαρθρία
• Δυσλαλία

Αίτια των διαταραχών του λόγου:

Οι διαταραχές μπορεί να οφείλονται σε λειτουργικά ή οργανικά αίτια εγγενούς ήεπίκτητης προέλευσης. 

Τα αίτια χωρίζονται σε 3 κατηγορίες:

Οργανικά αίτια
Σε αυτά ανήκουν παραμορφώσεις και βλάβες του γλωσσικού οργάνου (ουρανίσκος, γλώσσα, υπερώα κ.α). Ελαττώματα στην ακοή ή στην όραση αποτελούν συχνή αιτία διαταραχών του λόγου. Μπορεί να δημιουργήσουν ολική καθυστέρηση στην εξέλιξη της γλώσσας. Παιδιά με νοητική καθυστέρηση χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να μάθουν να προφέρουν τους φθόγγους ή να χρησιμοποιούν σωστά τη γλώσσα.
Ιδιοσυγκρασιακά αίτια
Μορφές διαταραχών του λόγου συνδέονται με κληρονομικούς παράγοντες. Σε ιδιοσυγκρασιακά αίτια οφείλεται η καθυστέρηση της αισθησιοκινητικής ωρίμανσης και η προδιάθεση για διαταραχές του λόγου.
Ψυχολογικά και κοινωνικά αίτια
Το χαμηλό κοινωνικο – μορφωτικό επίπεδο της οικογένειας, ο μεγάλος αριθμός παιδιών, οι δυσμενείς οικονομικές συνθήκες, η έλλειψη κινήτρων, ενδιαφέροντος και ευκαιριών για διάβασμα ασκούν ανασταλτική επίδραση στην εξέλιξη του γλωσσικού οργάνου. Επίσης διαταραχές στο λόγο συναντούμε εξαιτίας συναισθηματικών ή ψυχογενών αιτίων, κακών γλωσσικών προτύπων, υπερπροστασίας, αυστηρότητας των γονέων, υπερβολικών απαιτήσεων, ιδρυματισμού, παλινδρόμησης, άγχους κ.λπ.

1)Καθυστέρηση λόγου 
Μαζί με την καθυστέρηση λόγου μπορεί να συνυπάρχουν και άλλες διαταραχές που περιγράφονται ξεχωριστά. Πολλά παιδιά προσχολικής ηλικίας δε μιλούν καθαρά. Οι γονείς μπορεί, τις περισσότερες φορές, να καταλαβαίνουν τις λέξεις που λένε αλλά πρόσωπα που δεν τα βλέπουν συχνά, δυσκολεύονται να τα κατανοήσουν.
Μιλάμε για καθυστέρηση λόγου όταν το παιδί πλησιάζει την ηλικία των 3 ετών και:
 Επικοινωνεί μόνο με νοήματα (δείχνει αυτό που θέλει)

 Λέει μόνο συλλαβές ή λέξεις όπως μαμά, μπαμπά, παππού, γιαγιά, νερό (λεξιλόγιο < 10)

 Δυσκολεύεται να μιμηθεί λεξούλες που του λέμε

 Ο λόγος του είναι ακατανόητος από το κοινωνικό περιβάλλον

 Δεν ακολουθεί εντολές ή οδηγίες (π.χ. Φέρε τα παπούτσια σου)

 Δεν κάνει συνδυασμούς λέξεων (π.χ. φράσεις: μαμά βόλτα, μικρές προτάσεις: μαμά τρώει μήλο)

 Δεν αναγνωρίζει τα βασικά χρώματα (μπλε, κόκκινο, κίτρινο)

 Δεν απαντά σε ερωτήσεις τύπου «ΝΑΙ/ ΟΧΙ»

 Βέβαια μπορεί να γνωρίζει και να δείχνει μέρη του σώματός του, τα ρούχα του, κάποια φρούτα και παιχνίδια, αλλά δεν τα κατονομάζει

Ένα παιδί με καθυστέρηση λόγου αν δεν αντιμετωπιστεί θεραπευτικά είναι πολύ πιθανόν να παρουσιάσει στην πορεία δυσκολίες μάθησης, αρθρωτικές διαταραχές, ψυχολογικά προβλήματα κ.α

2)Τραυλισμός

Ο τραυλισμός συγκαταλέγεται στις νευρωτικές διαταραχές του λόγου και της ομιλίας. Θεωρείται διαταραχή της ροής του λόγου και εκδηλώνεται με ασυντόνιστες κινήσεις του μυϊκού λόγου και εκδηλώνεται με ασυντόνιστες κινήσεις του μυϊκού συστήματος της αναπνοής, της φωνής και της άρθρωσης. Η διαταραχή συμβαίνει στην αρχή ή στο μέσο του λόγου είτε με επαναλήψεις μεμονωμένων φθόγγων, συλλαβών, λέξεων π.χ. χα χα-χαρούμενος είτε με ένα επίμονο κόμπιασμα σε ένα φθόγγο π.χ. χ…αρούμενος.

Αν καμιά φορά το παιδί επαναλαμβάνει το πρώτο γράμμα (σ-σ-σ-σήκω) την πρώτη συλλαβή (θε-θε-θε-θέλω) ή ολόκληρη τη λέξη (όταν-όταν-όταν), δεν σημαίνει απαραίτητα ότι τραυλίζει. Οι επαναλήψεις, οι παύσεις και η γενική σύγχυση στη «σκέψη και ομιλία», σε πολλές περιπτώσεις είναι φυσιολογικές αντιδράσεις. Κατά την προσχολική ηλικία, τα παιδιά έχουν πολλές εμπειρίες για τις οποίες θέλουν να μιλήσουν χωρίς όμως να μπορούν πάντα να χρησιμοποιήσουν πολλές λέξεις ταυτόχρονα, προκειμένου να εκφραστούν άνετα. Είναι λοιπόν πιθανόν, ορισμένα συμπτώματα του τραυλισμού να παρουσιάζονται σε κάποιο παιδί χωρίς ωστόσο να υπάρχει πραγματικό πρόβλημα. Χαρακτηρίζεται σαν γλωσσική νεύρωση ή ακόμα σαν ψυχοσωματικής αιτιολογίας διαταραχή, αφού σ’ αυτή συμμετέχουν και άλλοι παράγοντες.

Η διάγνωση του τραυλισμού

Παρά το γεγονός ότι διαφορετικά άτομα μπορεί να τραυλίζουν με διαφορετικό τρόπο και διαφορετική συχνότητα, οι γονείς ή άλλα οικεία πρόσωπα του ατόμου που τραυλίζει συνήθως δεν έχουν καμία δυσκολία να αναγνωρίσουν το είδος της δυσκολίας του. Φυσικά, σε αρκετές περιπτώσεις οι γονείς μπορεί να μη χρησιμοποιούν για την περιγραφή της δυσκολίας του παιδιού τον όρο του «τραυλισμού» αλλά είναι συνήθως σαφείς στις διαπιστώσεις τους. Οι γονείς ή τα ίδια τα παιδιά, όταν αναφέρονται στον τραυλισμό, συνήθως τον περιγράφουν ως κόλλημα.
Σύμφωνα με τα διαγνωστικά κριτήρια του DSM IV, ο τραυλισμός αναφέρεται στη διαταραχή της φυσιολογικής ροής και της ρυθμικής διαμόρφωσης της ομιλίας (δυσανάλογη για την ηλικία του ατόμου), η οποία χαρακτηρίζεται από τη συχνή παρουσία ενός από τα ακόλουθα:

• Επαναλήψεις ήχων και συλλαβών
• Επιμηκύνσεις ήχων
• Επιφωνήματα
• Διακοπτόμενες λέξεις (π.χ. παύσεις μέσα σε μια λέξη)
• Ηχηρές ή σιωπηλές αναστολές (γεμάτες ή κενές παύσεις της ομιλίας)
• Περιφράσεις (υποκαταστάσεις λέξεων για την αποφυγή προβληματικών λέξεων)
• Παραγωγή λέξεων με υπέρμετρη φυσική ένταση
• Επαναλήψεις ολόκληρων μονοσύλλαβων λέξεων (π.χ. «το-το-το-το είδα»)

Επιπλέον, η διαταραχή της ροής της ομιλίας παρεμποδίζει τη σχολική ή επαγγελματική απόδοση ή την κοινωνική επικοινωνία. Ο τραυλισμός εκδηλώνεται συνήθως για πρώτη φορά κατά την προσχολική ηλικία. Τα τελευταία χρόνια υπάρχει μάλιστα η τάση της εμφάνισης του τραυλισμού σε ολοένα και μικρότερες ηλικίες. Στις περισσότερες περιπτώσεις, ο τραυλισμός εμφανίζεται στις ηλικίες μεταξύ 18 μηνών και 12 ετών με σημαντικά μεγαλύτερες πιθανότητες εμφάνισης στις ηλικίες μεταξύ δύο και πέντε ετών. Παρατηρούμε λοιπόν πως ο τραυλισμός εμφανίζεται συνήθως κατά την περίοδο όπου η γλωσσική ανάπτυξη εξελίσσεται με γρήγορο ρυθμό. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η έναρξη του τραυλισμού δεν συνδέεται με κάποιο συγκεκριμένο ψυχολογικό ή οργανικό τραύμα. Η εδραίωση της διαταραχής αυτής είναι συνήθως σταδιακή, ενώ συχνά υπάρχουν περίοδοι όπου η ροή του λόγου είναι καλή.

3)Δυσγραμματισμός

Ο δυσγραμματισμός αναφέρεται σε διαταραχή του λόγου που σχετίζεται πολύ με το συντακτικο-μορφολογικό επίπεδο της γλώσσας. Είναι η διαταραχή στην ικανότητα σχηματισμού προτάσεων, στον προφορικό και το γραπτό λόγο που να είναι σωστές από γραμματικής και συντακτικής άποψης. Δηλ. σωστή τοποθέτηση των λέξεων, σωστή σύνταξη της πρότασης και σωστή κλίση των κλιτών λέξεων. Το παιδί με τη διαταραχή αυτή έχει δυσκολία να εκφράσει τις σκέψεις του με το πρότυπο των κανόνων της γραμματικής / και συντακτικής δομής της μητρικής του γλώσσας. Ο δυσγραμματισμός μπορεί να συνυπάρχει με άλλες διαταραχές λόγου, π.χ. με δυσλαλία ή με γενικότερη καθυστέρηση λόγου

Αιτίες του δυσγραμματισμού

Μέχρι τα 4 έτη το παιδί δεν έχει ακόμη φθάσει στο γλωσσικό επίπεδο που θα του επέτρεπε να χρησιμοποιεί άνετα και σωστά τη μητρική γλώσσα. Χρησιμοποιώντας, λοιπόν, ως πρότυπο τη γλώσσα των προσώπων του οικογενειακού περιβάλλοντος, με τα οποία έρχεται σε άμεση επαφή, κάνει χρήση κάποιων στερεότυπων εκφράσεων που ακούει στο γλωσσικό του περιβάλλον.
Αν όμως μετά το 5ο έτος δεν είναι ακόμα ικανό να κάνει σωστή χρήση των γραμματικών δομών, αυτό μπορεί να οφείλεται σε καθυστερημένη γλωσσική εξέλιξη ή σε ελλιπή διαπαιδαγώγηση.
Άλλες αιτίες που μπορούν να προκαλέσουν δυσγραμματισμό είναι:

• Μειωμένο γλωσσικό αίσθημα. Το παιδί δεν ανταποκρίνεται στα γλωσσικά ερεθίσματα. Δείχνει μια απάθεια. Ενώ του μιλάς, εκείνο δεν δίνει συνέχεια στη συζήτηση.
• Κεντρικές βλάβες στην εξέλιξη σε συνδυασμό με πρόωρες εγκεφαλικές βλάβες.
• Ενδοκρινικές διαταραχές.
• Χαμηλή νοημοσύνη.
•  Ψυχοκινητικές βλάβες και αντιληπτικές αδυναμίες.
• Περιορισμένη ακουστική μνήμη.
• Διαταραγμένη ικανότητα για προσοχή.
• Διαταραχές στην ικανότητα διαφοροποίησης στο φωνητικό, οπτικό, κιναισθητικό και μουσικορυθμικό τομέα.

 4)Δυσαρθρία
Υπάρχει μια βαριά διαταραχή της ομιλίας στα παιδιά και στους μεγάλους που οφείλεται στη βλάβη των κινητικών εγκεφαλικών νεύρων με αποτέλεσμα να έχουμε παραλύσεις ή βλάβες στο συντονισμό των μελών των οργάνων, που σχετίζονται με την ομιλία. Έχουμε μια ατελέστατη άρθρωση, ακατανόητη ομιλία, τρεμάμενη φωνή χωρίς ρυθμό, χρόνο και μελωδία.

Τα αίτια της Δυσαρθρίας είναι:

• Αγγειακό Εγκεφαλικό Επεισόδιο
• Μόλυνση μέσω της ροής του αίματος (π.χ. μηνιγγίτιδα)
• Τραύματα στον εγκέφαλο
• Αλλεργίες ή ανοξία, δηλαδή προσωρινή διακοπή παροχής οξυγόνου στον εγκέφαλο
• Μεταβολική ανωμαλία (π.χ. πρόβλημα στους ενδοκρινείς αδένες)
• Ιατρογενής ή ιδιοπαθής ανεπάρκεια (π.χ. δυσκινησία λόγω φαρμακευτικής αγωγής της νόσου Parkinson)
• Νεοπλάσματα (π.χ. ανάπτυξη όγκων)
• Εκφυλιστική νόσος

 Τα συμπτώματα της Δυσαρθρίας κατηγοριοποιούνται ανάλογα με το είδος. Πιο συγκεκριμένα:

• Χαλαρή Δυσαρθρία: η βλάβη εντοπίζεται στους κάτω κινητικούς νευρώνες και τα αντιληπτικά χαρακτηριστικά της είναι η αναπνευστική ομιλία, η λαχανιασμένη χροιά φωνής, η υπερένρινη προφορά και οι ανακρίβειες στην εκφορά συμφώνων.
• Σπαστική Δυσαρθρία: η βλάβη εντοπίζεται στους άνω κινητικούς νευρώνες και τα αντιληπτικά χαρακτηριστικά της είναι  η τεταμένη, πνιγενής και τραχειά χροιά φωνής, η υπερένρινη προφορά, η χαμηλή ταχύτητα και οι ανακρίβειες στην εκφορά συμφώνων.
• Αταξική Δυσαρθρία: η βλάβη εντοπίζεται στην παρεγκεφαλίδα και τα αντιληπτικά χαρακτηριστικά είναι οι ανακρίβειες στην εκφορά συμφώνων, ο υπερβολικός και ίσος τονισμός σε άσχετα σημεία της ομιλίας και ο ακανόνιστος αρθρωτικός διαχωρισμός των φθόγγων - συλλαβών.
• Υποκινητική Δυσαρθρία: η βλάβη εντοπίζεται στο εξωπυραμιδικό σύστημα και τα αντιληπτικά χαρακτηριστικά είναι ο μονότονος τονισμός και η μονότονη ένταση φωνής, η μειωμένη εμφατικότητα, οι ανακρίβειες στην εκφορά συμφώνων, οι ανάρμοστες σιωπές, τα μικρά διαστήματα βιαστικής εκφοράς του λόγου και οι γρήγορες αναπνοές.
• Υπερκινητική Δυσαρθρία: η βλάβη εντοπίζεται στο εξωπυραμιδικό σύστημα και τα αντιληπτικά χαρακτηριστικά είναι οι ανακρίβειες στην εκφορά συμφώνων, τα παρατεταμένα μεσοδιαστήματα στην εκφορά φθόγγων - λέξεων, η ασταθής ταχύτητα ομιλίας, ο μονότονος τονισμός, η μονότονη ένταση φωνής, η τραχειά χροιά φωνής, οι άτοπες σιωπές και η υπερβολική διακύμανση της έντασης της φωνής. 

5)Δυσλαλία - Διαταραχές της άρθρωσης
Είναι η αδυναμία εκφοράς ενός ή περισσότερων φθόγγων. Το παιδί αδυνατεί να σχηματίσει και να εκφέρει φθόγγους του φωνολογικού συστήματος της μητρικής του γλώσσας.
Συνήθως παρουσιάζει αδυναμία ενός ή δύο φθόγγων (απλή Δυσλαλία), άλλες φορές περισσοτέρων φθόγγων (πολλαπλή Δυσλαλία). Σε κάποιες περιπτώσεις ο λόγος είναι δυσκατάληπτος, παρουσιάζεται γενικευμένη διαταραχή της άρθρωσης (ολική Δυσλαλία).
Ονομάζουμε τις διαταραχές της άρθρωσης ανάλογα με το φθόγγο ο οποίος δεν εκφέρεται σωστά π.χ. "σιγματισμός", "ροτακισμός", κ.λ.π.
Διακρίνουμε μεταξύ αντιληπτικού τύπου και κινητικού τύπου διαταραχών της άρθρωσης.
Οι διαταραχές της άρθρωσης αποτελούν συχνά ένδειξη για υπάρχουσες μυολειτουργικές διαταραχές του στοματοπροσωπικού συστήματος των περιφερικών οργάνων του λόγου - χείλη, γλώσσα, στοματική κοιλότητα (αρθρωτές).

πηγή:logoskaipaidi.blogspot.gr